دومین واژه : Adequacy (كفایت)

الف) تعریف :

كفایت به معنای مناسب بودن و كافی بودن به منظور برآورده سازی یك هدف یا نیاز برنامه ریزی شده می‌باشد .

ب) الزامات و توصیه های مرتبط با آن در ISO 9001:2000 (استاندارد مدیریت كیفیت) :‌

1- بند 4 - 2 - 3 - كنترل مستندات :

مستنداتی كه در سیستم مدیریت كیفیت الزام شده‌اند باید تحت كنترل باشند . سوابق كیفیت نوع خاصی از مستنداتی بوده و باید مطابق الزامات مندرج در بند 4-2-4 تحت كنترل قرار گیرند . یك روش اجرایی مدون باید برای تعریف كنترل‌های مورد نیاز زیر تعریف گردد :

الف) تصویب مستندات از نظر كفایت آنها ، پیش از انتشار

ب) ...

2- بند 5 – 6 – 1 – كلیات بازنگری مدیریت :

مدیریت رده بالا باید سیستم مدیریت كیفیت سازمان را در فواصل زمانی برنامه‌ریزی شده مورد بازنگری قرار دهد تا از تداوم تناسب ، كفایت و اثربخشی آن اطمینان حاصل نماید. این بازنگری باید ارزیابی فرصت‌های بهبود و نیاز به تغییر سیستم مدیریت كیفیت و اهداف كیفیت را شامل گردد .

سوابق بازنگری‌های مدیریت باید نگهداری شوند (رجوع كنید به بند 4-2-4)

3- بند 7 – 3 – 2 - ورودیهای طراحی و توسعه :‌

ورودی‌های مرتبط با الزامات محصول باید معین شده و سوابق آنها نگهداری شوند (رجوع كنید به بند 4-2-4) ؛ این ورودی‌ها باید شامل موارد زیر باشند :

الف) الزامات كاركردی و عملكردی

ب) الزامات قانونی و دولتی مرتبط

ج) در موارد مقتضی ، اطلاعات به دست آمده از طراحی‌های مشابه قبلی

د) سایر الزامات ضروری برای طراحی و توسعه .

این ورودی‌ها باید برای حصول اطمینان از كفایت آنها بازنگری شوند ؛ الزامات باید كامل ، بدون ابهام و بدون تناقض باشند .

4- بند 7 – 2 – 4 – اطلاعات خرید :

اطلاعات خرید باید محصول مورد نظر برای خرید را توصیف نماید و بر حسب مورد شامل موارد زیر شود :

الف) الزامات برای تایید محصول ، روش‌های اجرایی ، فرآیندها و تجهیزات

ب) الزامات مربوط به احراز شرایط كاركنان 

ج)‌ الزامات مربوط به سیستم مدیریت كیفیت .

سازمان باید از كفایت الزامات تعیین شده برای خرید ، پیش از آنكه این الزامات به تامین كننده اطلاع داده شوند اطمینان حاصل نماید .

ج) الزامات و توصیه های مرتبط با آن درTS 16949:2002 /: ISO(الزامات خاص صنایع خودروسازی) :‌

بند 7 – 6 – 3 – 1 -  آزمایشگاه داخلی : امكانات آزمایشگاه داخلی سازمان باید دارای یك دامنه كاربرد تعریف شده شامل قابلیت آن در اجرای خدمات مورد نیاز بازرسی ، آزمون یا كالیبراسیون باشد . این دامنه كاربرد آزمایشگاه باید در مدارك سیستم كیفیت گنجانده شود ؛ آزمایشگاه باید حداقل ، الزامات فنی برای موارد ذیل را مشخص و اجرا نماید :

-        كفایت روشهای اجرایی آزمایشگاه

-        صلاحیت كاركنان آزمایشگاه

-        آزمون محصول

-        قابلیت انجام صحیح این خدمات كه قابل ردیابی به استاندارد فرایند مربوطه مانند EN و ASTM و غیره باشد .

-        بازنگری سوابق مرتبط

د) توضیح بیشتر :

برای اطمینان از كفایت چیزی باید از تركیب پرسنل شایسته و معیارهای پذیرش بهره برد ؛ این معیارها هدف برنامه ریزی شده و فاكتورهایی كه برای حصول آنها لازمند را تعریف و تبیین می‌نمایند . به عنوان مثال در امر كفایت ورودیهای طراحی و توسعه ، یك طراح دارای صلاحیت ، ورودیهای طراحی را از روی یك چك لیست یا معیار دیگر مورد بازبینی قرار می‌دهد تا اطمینان حاصل شود كه هیچ فاكتوری از قلم نیفتاده است .

آشنایی با استاندارد مدیریت كیفیت ISO 9001:2000 و مشخصه فنی TS 16949:2002 منوط به شناخت واژگان و اصطلاحات كاربردی آنها می‌باشد ؛ بندهای گوناگون این دو مرجع كیفیت ، با این واژگان و اصطلاحات شكل گرفته است و لذا آگاهی از زمان و مكان كاربرد اینگونه كلمات در پهنه آنها از اهمیت بسزایی برای مدیران ، مشاوران و پیاده كنندگان سیستمهای مدیریت كیفیت برخوردار است . هدف آن است كه به معرفی كلیدواژگان و بندهایی از استاندارد 9001 و مشخصه فنی 16949 كه این كلمات در آنان بكار رفته اند ، پرداخته و در صورت وجود زمان این روند را تا به انتها (از A تا Z) استمرار بخشیم / هاشم‌زاده

واژه نخست : Acceptance Criteria (معیار پذیرش)

الف) تعریف :

معیار پذیرش ، ضابطه‌ای است كه به منظور قضاوت پیرامون تطابق یك پارامتر با آنچه كه باید باشد ، مورد استفاده قرار می‌گیرد .

ب) الزامات و توصیه های مرتبط با آن در ISO 9001:2000 (استاندارد مدیریت كیفیت) :‌

1- بند 7 – 3 – 3 - خروجیهای طراحی و توسعه :

خروجی‌های طراحی و توسعه باید به شكلی تهیه شوند كه تصدیق با ورودی‌های طراحی و توسعه را امكان پذیر سازد و باید پیش از انتشارمورد تصویب قرار گیرند .

خروجی‌های طراحی و توسعه باید :

الف) الزامات ورودی‌های طراحی و توسعه را برآورده سازند .

ب) اطلاعات مناسب برای خرید ، تولید و ارائه خدمات را فراهم سازند .

ج) معیارهای پذیرش محصول را شامل شوند یا به آنها ارجاع دهند .

د) ویژگی‌هایی از محصول كه برای كاربرد مناسب آن ضروری هستند را مشخص نمایند .

2- بند 8 – 2 – 4 – پایش و اندازه گیری محصول :

سازمان باید ویژگی‌هایی از محصول را مورد پایش و اندازه ‌گیری قرار دهد تا بدین وسیله برآورده شدن الزامات محصول را تصدیق نماید ؛ این موضوع باید در مراحل مناسب فرآیند تحقق محصول مطابق با ترتیبات طرح‌ریزی شده انجام شود . (رجوع كنید به بند 7-1)

شواهد تطابق با معیارهای پذیرش باید نگهداری شوند . سوابق باید مشخص كننده فرد یا افراد دارای اختیار برای ترخیص محصول باشد (رجوع كنید به بند 4-2-4)

ترخیص محصول و ارائه خدمات نباید پیش از آن كه ترتیبات طرح‌ریزی شده (رجوع كنید به بند 7-1) به صورت رضایت‌بخشی تكمیل شده باشند صورت گیرد ، مگر آنكه به ‌گونه دیگری توسط فرد دارای اختیار و در صورت مقتضی ، توسط مشتری تصویب شده باشد .

ج) الزامات و توصیه های مرتبط با آن درTS 16949:2002 /: ISO(الزامات خاص صنایع خودروسازی) :‌

1- بند 7 – 1 – 2 - ‌معیارهای پذیرش :

معیارهای پذیرش باید توسط سازمان تعریف شده و در صورت لزوم به تایید مشتری برسد ؛ برای طرح های نمونه برداری داده های وصفی سطح پذیرش باید نقص صفر باشد . (به بند 8-2-3-1 رجوع شود)

2- بند 7 – 3 – 3 – 2 - برونداد طراحی و فرآیند ساخت :

برونداد طراحی فرآیند ساخت ، باید به گونه ای ارائه شود كه در برابر الزامات درونداد طراحی فرآیند ساخت قابل تصدیق بوده و صحه‌گذاری شود ؛ برونداد طراحی فرآیند ساخت باید شامل موارد ذیل باشد :

-        مشخصات و نقشه‌ها

-        نمودار جریان / جانمایی فرایند ساخت

-        FMEA های فرآیند ساخت

-        طرح كنترل

-        دستورالعمل های كاری

-        معیارهای پذیرش تایید فرآیند

-        داده های كیفیت ، قابلیت اطمینان ، قابلیت نگهداری و تعمیرات و قابلیت اندازه‌گیری .

-        در مواقع مقتضی ، نتایج فعالیت‌های خطاناپذیرسازی .

-        روش‌های تشخیص سریع و بازخورد عدم انطباق‌های محصول/فرآیند ساخت.

3- بند 7 – 6 – 1 - تحلیل سیستم اندازه‌گیری :

بررسیهای آماری باید به منظور تجزیه و تحلیل نوسانات موجود در نتایج حاصل از هر نوع سیستم اندازه‌گیری و تجهیزات آزمون انجام گیرد . این الزام باید برای سیستم‌های اندازه‌گیری درج شده در طرح كنترل بكار روند . روش‌های تحلیل و معیار پذیرش مورد استفاده باید با آنهایی كه در نظامنامه‌های مرجع مشتری در مورد تحلیل سیستم اندازه‌گیری وجود دارد ، مطابقت داشته باشند ؛ سایر روشهای تحلیلی و معیارهای پذیرش در صورتیكه توسط مشتری تایید شوند قابل استفاده می‌باشند .

4- بند 8 – 2 – 3 – 1 - پایش و اندازه گیری فرایندهای ساخت :

سازمان باید بمنظور تصدیق توانمندی فرآیند و فراهم كردن ورودی بیشتر برای كنترل فرآیند ، مطالعه فرآیند را بر روی همه فرآیندهای ساخت جدید (شامل مونتاژ یا توالی عملیات) انجام دهد . نتایج حاصل از مطالعه فرآیندها همراه با مشخصات آنها جهت دستورالعملهای تولید ، اندازه‌گیری و آزمون و نگهداری و تعمیرات در مكانی كه كاربرد دارد مدون گردند . این مستندات باید شامل اهدافی برای توانمندی (‌قابلیت) فرآیند ساخت ، قابلیت اطمینان (پایانی) ، قابلیت نگهداری و در دسترس بودن و همچنین معیارهای پذیرش باشند .

سازمان باید توانمندی (قابلیت) فرآیند ساخت یا عملكرد را آنچنان كه در الزامات فرآیند تایید قطعه تولیدی توسط مشتری مشخص گردیده حفظ نماید . سازمان باید اطمینان حاصل نماید كه طرح كنترل و نمودار جریان فرآیند اجرا گردیده و شامل موارد مشخص شده ذیل می‌باشند :

-  فنون اندازه ‌گیری

-  طرح‌های نمونه برداری

-  طرح‌های واكنشی وقتی معیارهای پذیرش برآورده نشده باشند .

رویدادهای مهم در فرآیندها از قبیل تغییر ابزار ، تعمیر ماشین باید یادداشت شوند .

 سازمان باید برای مشخصاتی كه از نظر آماری ناپایدار بوده و یا توانمند نیستند طرح واكنشی را مطابق طرح كنترل اجرا نماید . این طرح واكنشی باید بطریق مقتضی شامل محدود ساختن محصول و بازرسی 100% باشد . سپس باید توسط سازمان یك طرح اقدام اصلاحی با زمانبندی مشخص و مسئولیتهای معین شده جهت اطمینان از اینكه فرآیندها با ثبات بوده و توانمند می‌باشند ، تكمیل گردد . هنگامی كه مشتری خواسته باشد ، طرحها باید توسط او مورد بازنگری قرار گرفته و تایید شوند .

سازمان باید سوابق و تاریخ اعمال تغییرات فرآیند را نگهداری نماید .

گرامی باد یاد و خاطره استاد فرزانه مان ، زنده‌ یاد دكتر محمدحسین سلیمی نمین رییس سابق دانشگاه و دانشكده مهندسی صنایع دانشگاه صنعتی امیركبیر

گزارش تصویری خبرگزاری ایسنا از تشییع پیكر استاد