برای اینكه پاسخی برای پرسشهای فوق بیابیم به مرور مواد امتحانی آزمون كارشناسی ارشد مهندسی صنایع در گرایش سیستمهای اقتصادی و اجتماعی میپردازم ؛ این گرایش را به این دلیل برای بررسی بر گرایش مهندسی صنایع ترجیح دادهام كه فارغالتحصیلان سایر رشتهها نیز قادر به ورود به دورههای آن میباشند ؛ لذا چالشهای بیشتری پیرامون آن قابل طرح میباشند . مواد امتحانی آزمون این گرایش را مروری دوباره كنیم : 1- ریاضی عمومی (2 & 1) (ضریب سه) 2- آمار و احتمالات (ضریب سه) 3- تحقیق در عملیات (1) (ضریب دو) 4- برنامهنویسی با كامپیوتر (ضریب دو) 5- زبان عمومی و تخصصی (ضریب دو) دنیای امروز مهندسی صنایع سرشار از مفاهیم ، نرمافزارها و تكنیكهای نوین این حوزه میباشد ؛ در واحدهای صنعتی و تجاری پیشرفته دنیا مهندسین ناآشنا به مفاهیم مدرنی چون تولید چابك ، ششسیگمای ناب ، TRIZ ، تعالی سازمانی ، مدیریت ریسك ، مهندسی ارزش ، مدیریت دانش ، مدیریت پروژه چابك ، مدیریت زنجیره تامین ، تحلیل سیستمها و معماری سازمانی ، جایی برای خود متصور نیستند و به خوبی آگاهند كه برای رساندن خود به قطار سریعالسیر پیشرفت دانش مهندسی صنایع باید از خود تلاش بیشتری بروز دهند . در چنین جو همواره رو به رشدی ، مبنای سنجش مهندسین صنایع در كشوری چون ایران كه بیش از هر كشور دیگری نیازمند مهندسین متخصص و با دانش روز است ، نه تحلیل سیستمها یا مدیریت كیفیت و پروژه است و نه نگهداری و تعمیرات یا برنامهریزی تولید ؛ نه توانمندی داوطلبان در مهندسی مجدد و معكوس و مهندسی فاكتورهای انسانی مورد چالش قرار میگیرد و نه تخصص نرمافزاری آنان به آزمون گزارده میشود ؛ نه از آنان ، پیرامون مدیریت منابع انسانی پرسشی به عمل میآید و نه توانایی آنان را در پیادهسازی تكنیكهای بهبودبخش سازمانی به چالش می كشند . در این آزمون ، نه تنها كوچكترین توجهی به دانش روز مهندسی صنایع اعمال نمیگردد بلكه داوطلبان ناگزیرند منابعی را مورد مطالعه قرار دهند كه كمترین دانستههای مرتبط با رشته تحصیلیشان را بدانها میافزاید . نتیجه آن میشود كه فارغ التحصیلان مهندسی صنایع ، نفرساعتهای بیشماری را در راه مرور چندینباره انتگرال ، توزیع گاما ، بتا و وایبل و حل مسائل سیمپلكس اصلاح شده به هدر میدهند و تنها متخصصین مجرب آگاهند كه یكایك این نفرساعتها در راه پیشبرد صنعت كشور پتانسیل چه تاثیراتی را دارا میباشند و چه نیروی انسانی عظیمی در این بین تلف میگردد . با نگاهی بر واحدهای دوره كارشناسی ارشد به نظر میرسد توجیه گزینش چنین مواد امتحانی ، تعریف سیستممحور این دوره - مهندسی سیستمهای اقتصادی و اجتماعی - باشد ؛ چرا كه واحدهای دوره فوقلیسانس نیز مبتنی بر كاركردی صرفا سیستمی از رشته میباشد . حتی با پذیرش چنین دلیلی باز هم دو پرسش اساسی ، این توجیه را به چالش می كشد : Ø آیا فارغالتحصیلان این دوره ، تماما در امر تجزیه و تحلیل سیستمها در عرصه تولید و خدمات كشور وارد می گردند ؟ آیا به تخصصهای دیگری نظیر مدیریت كیفیت ، مدیریت پروژه ، مدیریت تولید نمیپردازند ؟! Ø آیا برای تربیت مدیران و مهندسین مجرب و متخصص در زمینههای فوق ( مدیریت كیفیت ، مدیریت پروژه ، مدیریت تولید و ...) دورههای كارشناسی ارشد مجزا و متمایز وجود دارد ؟! بیتردید پاسخ هر دو پرسش منفیست ؛ بدین معنا كه نه میتوان فارغالتحصیلان مهندسی سیستمهای اقتصادی و اجتماعی را محكوم نمود تا به تخصصهای دیگر نپردازند و نه برای این تخصصهای دیگر متخصصین مربوط به همان رشتهها در كشور تربیت میشود . از سوی دیگر ، مواد امتحانی این آزمون به فارغالتحصیلان سایر رشتهها نظیر ریاضی این امكان را میبخشد تا با توجه به اندوختههای ریاضیاتی قویتر به مصاف فارغالتحصیلان مهندسی صنایع برخاسته و كرسیهای كارشناسی ارشد را از آن خود كنند و در نهایت نتیجه آن میشود كه در واحدهای صنعتی و تجاری ناگزیر به امر و نهی نمودن نیروهایی میشویم كه از كوچكترین تفكر سیستمی و دانش صنایعی برخوردار نبوده و مسیر گروه را در جهت پیشبرد اهداف به كندی میكشانند . تردیدی نیست كه سرزنشی بر آنان نیست و نمیتوان اینگونه فارغالتحصیلان را به سبب تلاش در جهت ارتقای سطح تحصیلاتی خود ملامت نمود . مشكل آنجاست كه معیارهای حاكم بر گزینش داوطلبان ناكارامد بوده و قادر به تمییز داوطلبین واجد شرایط حقیقی از سایرین نمیباشد .
د : چه باید كرد ؟! بر اساس دو فرضیه ، دو راه حل متفاوت را میتوان در نظر گرفت :
فرض اول – تعداد گرایشهای مهندسی صنایع دانشگاههای ایرانی در مقطع كارشناسی ارشد قابل تغییر باشد . در بسیاری از دانشگاههای برجسته جهان دورههای كارشناسی ارشد مرتبط با رشته مهندسی صنایع ، گستردهتر و بنابراین تخصصیتر و كارامدتر میباشند ؛ نمونهای از این دورهها عبارتند از : 1- كارشناسی ارشد تحقیق در عملیات (Operation Research) 2- كارشناسی ارشد مدیریت تولید و عملیات (Production & Operation Management) 3- كارشناسی ارشد مدیریت پروژه (Project Management) 4- كارشناسی ارشد ساخت و تولید (Manufacturing) 5- كارشناسی ارشد سیستم (Systems) تخصصی بودن دورهها امكان آن را میدهد تا هم فارغالتحصیلان بتوانند بر روی زمینهای خاص ادامه تحصیل داده و به مرحله Expert در آن زمینه نزدیكتر گردند و هم چنانچه نیاز به برگزاری آزمون ورودی باشد ، مواد امتحانی كاراتری را با توجه به موضوع دوره كارشناسی ارشد در نظر گرفت . با تكیه بر این فرضیه ، وزارت علوم ، تحقیقات و فناوری ، دانشگاههای صنعتی كشور و سایر اركان مسئول موظفند در راستای تربیت نیروهای تحصیلكرده و متخصص مورد نیاز صنعت كشور ، در پی تعریف دورههای تحصیلی جدیدی در مقطع كارشناسی ارشد برآیند .
فرض دوم - تعداد گرایشهای مهندسی صنایع دانشگاههای ایرانی در مقطع كارشناسی ارشد قابل تغییر نباشد . چنانچه گرایشهای كارشناسی ارشد نیز همانند گرایشهای كارشناسی چندان تخصصی شده نباشند ، در این صورت لازم است تا در مواد امتحانی آزمون ورودی دورههای كارشناسی ارشد مهندسی صنایع بازنگری نمود ؛ این امر نیازمند تحقیق و تفحص بسیار است تا مناسبترین مواد امتحانی را بر حسب وظایف مهندسین صنایع در صنعت و واحدهای گذرانده در دوره كارشناسی و سایر پارامترهای موثر تعریف نمود . درصورتیكه بخواهیم نمونهای – تنها در جهت ذكر مثال – به عنوان مواد امتحانی آزمون ورودی مهندسی سیستمهای اقتصادی و اجتماعی آورده باشیم ، به مواد ذیل اشاره میكنم : 1- برنامهریزی و تحلیل سیستمها (دو واحد) 2- تحقیق در عملیات (یك واحد) 3- اقتصاد خرد و كلان (یك واحد) 4- مدیریت انسان و سازمان (دو واحد) 5- كنترل كیفیت (دو واحد) 6- برنامهریزی و كنترل پروژه (دو واحد) 7- برنامهریزی تولید (دو واحد) 8- زبان تخصصی مهندسی صنایع (یك واحد) 9- نرمافزارهای عمومی مهندسی صنایع (یك واحد)
ه : متاخره به هر روی ، سالهاست كه چرخه پذیرش دانشجو از مبادی كنكوری تكرار میگردد و توان و زمان شماری از جوانان این مرز و بوم – بیآنكه از بازده مناسب برخوردار باشد – به هدر میرود ؛ در این رهگذر ، تنها كسانی منتفع میگردند كه به اسامی گوناگون و در نقاط مختلف اقدام به تشكیل كلاسهای آمادگی كنكور كارشناسی ارشد كرده و فرمولها و نكتههای كنكوریی را كه كاربردی جز تا روز برگزاری آزمون ندارند در آستین متقاضیان مینهند . بر سیاستگذاران و متولیان تحصیلات تكمیلی كشور واجب است كه با تشكیل گروههای كارشناسی قوی و زبده نسبت به تجزیه و تحلیل شرایط و اعمال تغییرات لازم در گرایشها و مواد امتحانی آزمون ورودی دوره های كارشناسی ارشد مهندسی صنایع و سایر رشتهها – كه دارای نقاط ضعف میباشند – اقدام كرده و در جهت تربیت نیروهای متخصص و كارامد به طرق صحیح و اصولی آن مطابق با استانداردها و معیارهای نوین بین المللی گامهای موثرتری بردارند .
|